De hele wijk meekrijgen in een bewonersinitiatief? Zo pakten we het aan
06 maart 2025
.jpg)
Hoe krijg je honderden buurtbewoners enthousiast over een verduurzamingsproject? Laat die bewoners zélf het voortouw nemen, zegt SOM-professional Zita van Aggelen, die in Amersfoort een bijzonder initiatief begeleidde. ‘We wilden een setting creëren waarin je samen tot goede gesprekken komt.’
Van het gas af: dat wilde een groep buurtbewoners in Amersfoort heel graag. Dus toen vlakbij een nieuwe hoofdleiding van het plaatselijke warmtenet werd aangelegd, grepen ze hun kans. Konden ze hun huizen daarop laten aansluiten? Ja, maar alleen als 70 procent van de huishoudens zou meedoen – anders was het project financieel niet haalbaar. En de bewoners hadden maar een halfjaar om iedereen mee te krijgen.
'Geen gemakkelijke opgave', erkent SOM-adviseur Zita van Aggelen (WesselinkVanZijst), die samen met energie-expert Gerwin Verschuur (Energie Samen) werd gevraagd het project te begeleiden. '200 huishoudens meekrijgen om zo'n investering te doen: dat is écht veel. En de deadline was bijzonder krap. Maar we besloten er vol voor te gaan.'
'200 huishoudens meekrijgen, dat is écht veel'
De buurtbewoners hadden zelf bij de gemeente aangeklopt voor professionele begeleiding en een vacature uitgezet. ‘Tijdens de sollicitatiegesprekken werd duidelijk dat ze een combinatie zochten van procesondersteuning en inhoudelijke expertise over warmtenetten’, vertelt Zita. ‘Juist daarom vroegen ze Gerwin en mij om deze klus samen op te pakken – omdat we elkaar perfect aanvulden.’
Luisteren naar bezwaren
Vanaf dag één was de rolverdeling duidelijk: Zita begeleidde het proces, Gerwin trad op als inhoudelijk deskundige. Samen ontwierpen en adviseerden ze de initiatiefnemers over de juiste aanpak.
‘We wilden een setting creëren waarin je als buurt met elkaar tot goede gesprekken komt’, vertelt Zita. ‘Want met een zorgvuldig proces maak je echt het verschil. Hoe organiseer je bijvoorbeeld een goede bewonersavond? En hoe zorg je dat alle partijen en belangen gehoord worden?’
'Met een zorgvuldig proces maak je het verschil'
Al snel besefte het duo: dit plan werkt het beste wanneer de buurt zélf het voortouw neemt. ‘Wij zouden het verhaal veel minder overtuigend kunnen brengen – als twee onbekende mensen die niet in Amersfoort wonen’, licht Zita toe. ‘Dus dat werd onze insteek: de initiatiefnemers ondersteunen om op een constructieve, gelijkwaardige manier met hun buren in gesprek te gaan.’
Ingrijpend besluit
Je huis laten aansluiten op het warmtenet is een ingrijpend besluit, benadrukt Zita. ‘Achter elke voordeur spelen andere afwegingen. Voor de één is de financiële investering een drempel: meedoen kostte in dit geval een paar duizend euro. De ander zegt: ik ben te oud hiervoor. Weer een ander ziet op tegen het gedoe van een verbouwing. En dan heb je ook nog mensen die de zaak gewoon niet vertrouwen. Het is belangrijk om te luisteren naar al die geluiden en ze mee te nemen in het proces.’
Ook aan praktische informatie hadden bewoners veel behoefte. Kon de nieuwe warmteleiding bijvoorbeeld netjes worden weggewerkt in de gevel? Bood het warmtebedrijf een betrouwbaar contract aan, klopten alle berekeningen?
‘Zulke vragen kon de gemeente niet beantwoorden, en het warmtebedrijf was natuurlijk geen neutrale partij’, aldus Zita. ‘Gerwin kon de situatie goed analyseren en vanuit de inhoud met bewoners in gesprek. Dat bracht rust en duidelijkheid.’
Kracht van het collectief
Wat Zita als omgevingsprofessional vaker merkt: er schuilt een enorme kracht in het collectief. ‘Juist door iedereen te betrekken, komen heel veel ideeën op tafel die je in je eentje nooit allemaal had kunnen bedenken. Prachtig vind ik dat! Wanneer we expertise op een bepaald vlak nodig hadden, hoefden we alleen maar rond te vragen – in zo’n wijk woont altijd wel iemand met de juiste kennis en vaardigheden.’
Ook het voorstel om per straat huiskamergesprekken te organiseren voor bewoners, kwam uit de buurt zelf. ‘Die aanpak werkte ontzettend goed.’
Uit die straatgesprekken kwamen nieuwe vragen voor de gemeente en het warmtebedrijf. Daar gingen Zita en Gerwin weer mee aan de slag. ‘We hebben alle vragen zorgvuldig verzameld en beantwoord in een Excelsheet. Vervolgens organiseerden we een bewonersavond, waarbij mensen van de gemeente en het warmtebedrijf ook aanwezig waren om extra vragen te beantwoorden.’
'Je hoeft niet elk idee op te pakken, zolang je maar duidelijk communiceert'
Die zorgvuldigheid is cruciaal, benadrukt de SOM-expert: ‘Daarmee geef je mensen het gevoel dat hun bijdrage zin heeft. Negeer je hun ideeën of veeg je ze meteen van tafel, dan haken ze af. Dit betekent overigens niet dat je over elk idee enthousiast hoeft te doen. Zolang je maar duidelijk bent: dit is een goed idee, dit vinden we minder passend. Door helder terug te koppelen, laat je zien dat je écht geluisterd hebt.’
Nieuwe kansen
Hoe ging het verder, in Amersfoort? De deadline naderde, dus de initiatiefnemers zetten nog een tandje bij. Ze organiseerden extra informatieavonden, belden bij hun buren aan, deden flyers in de bus. En met resultaat: op 15 januari, de dag dat het contractaanbod verliep, had maar liefst 45 procent van de buurtbewoners zich ingeschreven – ofwel 137 huishoudens.
‘Uitzonderlijk veel’, zegt Zita, ‘maar helaas niet genoeg om te voldoen aan de eisen van het warmtebedrijf. Ontzettend balen natuurlijk.’
'Ons nadrukkelijke advies: grijp dit momentum aan om in gesprek te blijven'
Hoewel die teleurstelling even verwerkt moest worden, lieten de bewoners het er niet bij zitten. De initiatiefnemers hebben intussen een vereniging opgericht, vertelt Zita. ‘Ons nadrukkelijke advies aan alle drie de partijen – gemeente, bewoners én warmtebedrijf – was om dit momentum aan te grijpen en in gesprek te blijven. Hoe kunnen ze deze samenwerking bestendigen, wanneer komen er nieuwe kansen voorbij? We zitten immers nog midden in de energietransitie.’
Dat laatste gebeurt nu: de bewoners vormen een adviesorgaan in andere Amersfoortse wijken, en ze zijn strategisch gesprekspartner voor de gemeente en het warmtebedrijf.
‘Alle ervaring die ze hier hebben opgedaan, kunnen ze komende tijd gebruiken om ook in andere wijken stappen te zetten’, zegt Zita. Want dat is misschien wel de belangrijkste les: ‘Wil je in een bestaande wijk zo’n groot project van de grond krijgen, dan moet je het sámen doen – met oog voor alle betrokkenen.’
Van het gas af: dat wilde een groep buurtbewoners in Amersfoort heel graag. Dus toen vlakbij een nieuwe hoofdleiding van het plaatselijke warmtenet werd aangelegd, grepen ze hun kans. Konden ze hun huizen daarop laten aansluiten? Ja, maar alleen als 70 procent van de huishoudens zou meedoen – anders was het project financieel niet haalbaar. En de bewoners hadden maar een halfjaar om iedereen mee te krijgen.
'Geen gemakkelijke opgave', erkent SOM-adviseur Zita van Aggelen (WesselinkVanZijst), die samen met energie-expert Gerwin Verschuur (Energie Samen) werd gevraagd het project te begeleiden. '200 huishoudens meekrijgen om zo'n investering te doen: dat is écht veel. En de deadline was bijzonder krap. Maar we besloten er vol voor te gaan.'
'200 huishoudens meekrijgen, dat is écht veel'
De buurtbewoners hadden zelf bij de gemeente aangeklopt voor professionele begeleiding en een vacature uitgezet. ‘Tijdens de sollicitatiegesprekken werd duidelijk dat ze een combinatie zochten van procesondersteuning en inhoudelijke expertise over warmtenetten’, vertelt Zita. ‘Juist daarom vroegen ze Gerwin en mij om deze klus samen op te pakken – omdat we elkaar perfect aanvulden.’
Luisteren naar bezwaren
Vanaf dag één was de rolverdeling duidelijk: Zita begeleidde het proces, Gerwin trad op als inhoudelijk deskundige. Samen ontwierpen en adviseerden ze de initiatiefnemers over de juiste aanpak.
‘We wilden een setting creëren waarin je als buurt met elkaar tot goede gesprekken komt’, vertelt Zita. ‘Want met een zorgvuldig proces maak je echt het verschil. Hoe organiseer je bijvoorbeeld een goede bewonersavond? En hoe zorg je dat alle partijen en belangen gehoord worden?’
'Met een zorgvuldig proces maak je het verschil'
Al snel besefte het duo: dit plan werkt het beste wanneer de buurt zélf het voortouw neemt. ‘Wij zouden het verhaal veel minder overtuigend kunnen brengen – als twee onbekende mensen die niet in Amersfoort wonen’, licht Zita toe. ‘Dus dat werd onze insteek: de initiatiefnemers ondersteunen om op een constructieve, gelijkwaardige manier met hun buren in gesprek te gaan.’
Ingrijpend besluit
Je huis laten aansluiten op het warmtenet is een ingrijpend besluit, benadrukt Zita. ‘Achter elke voordeur spelen andere afwegingen. Voor de één is de financiële investering een drempel: meedoen kostte in dit geval een paar duizend euro. De ander zegt: ik ben te oud hiervoor. Weer een ander ziet op tegen het gedoe van een verbouwing. En dan heb je ook nog mensen die de zaak gewoon niet vertrouwen. Het is belangrijk om te luisteren naar al die geluiden en ze mee te nemen in het proces.’
Ook aan praktische informatie hadden bewoners veel behoefte. Kon de nieuwe warmteleiding bijvoorbeeld netjes worden weggewerkt in de gevel? Bood het warmtebedrijf een betrouwbaar contract aan, klopten alle berekeningen?
‘Zulke vragen kon de gemeente niet beantwoorden, en het warmtebedrijf was natuurlijk geen neutrale partij’, aldus Zita. ‘Gerwin kon de situatie goed analyseren en vanuit de inhoud met bewoners in gesprek. Dat bracht rust en duidelijkheid.’
Kracht van het collectief
Wat Zita als omgevingsprofessional vaker merkt: er schuilt een enorme kracht in het collectief. ‘Juist door iedereen te betrekken, komen heel veel ideeën op tafel die je in je eentje nooit allemaal had kunnen bedenken. Prachtig vind ik dat! Wanneer we expertise op een bepaald vlak nodig hadden, hoefden we alleen maar rond te vragen – in zo’n wijk woont altijd wel iemand met de juiste kennis en vaardigheden.’
Ook het voorstel om per straat huiskamergesprekken te organiseren voor bewoners, kwam uit de buurt zelf. ‘Die aanpak werkte ontzettend goed.’
Uit die straatgesprekken kwamen nieuwe vragen voor de gemeente en het warmtebedrijf. Daar gingen Zita en Gerwin weer mee aan de slag. ‘We hebben alle vragen zorgvuldig verzameld en beantwoord in een Excelsheet. Vervolgens organiseerden we een bewonersavond, waarbij mensen van de gemeente en het warmtebedrijf ook aanwezig waren om extra vragen te beantwoorden.’
'Je hoeft niet elk idee op te pakken, zolang je maar duidelijk communiceert'
Die zorgvuldigheid is cruciaal, benadrukt de SOM-expert: ‘Daarmee geef je mensen het gevoel dat hun bijdrage zin heeft. Negeer je hun ideeën of veeg je ze meteen van tafel, dan haken ze af. Dit betekent overigens niet dat je over elk idee enthousiast hoeft te doen. Zolang je maar duidelijk bent: dit is een goed idee, dit vinden we minder passend. Door helder terug te koppelen, laat je zien dat je écht geluisterd hebt.’
Nieuwe kansen
Hoe ging het verder, in Amersfoort? De deadline naderde, dus de initiatiefnemers zetten nog een tandje bij. Ze organiseerden extra informatieavonden, belden bij hun buren aan, deden flyers in de bus. En met resultaat: op 15 januari, de dag dat het contractaanbod verliep, had maar liefst 45 procent van de buurtbewoners zich ingeschreven – ofwel 137 huishoudens.
‘Uitzonderlijk veel’, zegt Zita, ‘maar helaas niet genoeg om te voldoen aan de eisen van het warmtebedrijf. Ontzettend balen natuurlijk.’
'Ons nadrukkelijke advies: grijp dit momentum aan om in gesprek te blijven'
Hoewel die teleurstelling even verwerkt moest worden, lieten de bewoners het er niet bij zitten. De initiatiefnemers hebben intussen een vereniging opgericht, vertelt Zita. ‘Ons nadrukkelijke advies aan alle drie de partijen – gemeente, bewoners én warmtebedrijf – was om dit momentum aan te grijpen en in gesprek te blijven. Hoe kunnen ze deze samenwerking bestendigen, wanneer komen er nieuwe kansen voorbij? We zitten immers nog midden in de energietransitie.’
Dat laatste gebeurt nu: de bewoners vormen een adviesorgaan in andere Amersfoortse wijken, en ze zijn strategisch gesprekspartner voor de gemeente en het warmtebedrijf.
‘Alle ervaring die ze hier hebben opgedaan, kunnen ze komende tijd gebruiken om ook in andere wijken stappen te zetten’, zegt Zita. Want dat is misschien wel de belangrijkste les: ‘Wil je in een bestaande wijk zo’n groot project van de grond krijgen, dan moet je het sámen doen – met oog voor alle betrokkenen.’