Aikido als de fysieke metafoor voor MGA
19 maart 2024
Er is genoeg wijsheid over moeilijke momenten in onderhandelen. Het lastige is, begrijpen en daadwerkelijk toepassen liggen ver uit elkaar. De Japanse verdedigingskunst Aikido biedt uitkomst, zo schrijven ook internationale experts in conflicthantering.
Voor mijn eerste Aikido sessie in een onderhandelingstraining zes jaar geleden maakte ik een basale fout waarvoor ik anderen juist zo vaak waarschuw. Ik deed vooraf een aanname over het hoe en waarom. Ik veronderstelde dat de sessie bedoeld was als een stukje fysieke ontspanning binnen een intensieve meerdaagse onderhandelingstraining. Even rustig ademhalen en een aantal bewegingen van de meester nabootsten. Na een uurtje zouden we dan weer fris verder gaan met het ‘echte’ programma.
Maar Aikido binnen een onderhandelingstraining is geen re-energizer, geen icebreaker
of andere workshop techniek om mensen nader tot elkaar te brengen. Aikido –de Japanse kunst waarin het er om gaat dat iedereen beter het conflict uitkomt– is de fysieke metafoor voor de kern van de Mutual Gains Aanpak in onderhandelen.
Ook buiten Nederland hebben onderhandelingsexperts de kracht van Aikido en andere zachte gevechtskunsten ontdekt voor onderhandelingstraining. Zo schreven Joel Lee (professor rechten in Singapore) en James Shanahan (crisisonderhandelaar bij de politie van New York) er een mooi artikel* over in The Negotiator’s Desk Reference*, het dikke naslagwerk voor onderhandelingsadepten. Beide zijn actief als zowel onderhandelings- als martial arts trainer. Ze leggen uit hoe de gevechtskunst henzelf en hun studenten helpt om betere onderhandelaars te worden: balans houden, de-escalatie, eenheid van lichaam en geest en gebruik maken van de kracht en richting van je partner.
Je kunt door middel van theorie en rollenspellen veel leren over onderhandelen. Maar het toepassen van die kennis is lastig in situaties die als ongewoon, stressvol of bedreigend worden ervaren. Zeker “aan tafel”, als het erom spant, als anderen meekijken, als er vijandigheid ontstaat. De vraag hoe om te gaan met moeilijke mensen (en reken voor de volledigheid ook jezelf daartoe…) is de kernvraag waar veel deelnemers mee blijven zitten. Ik kan er nog zo constructief in staan, maar wat als de ander een hele andere overtuiging heeft over hoe we problemen kunnen oplossen? Wat als de ander er wel positioneel, drammerig, win-lose, koppig of neerbuigend inzit? Wat als iemand emotioneel is? Of de trukendoos opendoet? Er zijn boekenkasten vol over geschreven en de kern van die wijsheid wordt doorgegeven in een training. Het lastige is, begrijpen en toepassen liggen hier ver uit elkaar. Het verschil tussen kennis aan de ene kant en vaardigheid en bewustzijn aan de andere. Het patroon van ‘fight or flight’ zit namelijk diep in ons ingesleten. In conflict krijgen fysieke en mentale triggers voorrang in het bepalen van ons gedrag; pas achteraf kunnen we rationeel vaststellen wat er beter had gekund (“oh ja, mijn boek/trainer/mentor/ podcast had het nog zo gezegd!”). Aikido helpt door middel van een fysieke ervaring de brug tussenbegrijpen en toepassen te zijn.
In Aikido is het doel een fysieke confrontatie (een ‘ontmoeting’) zo in te gaan dat beide partijen beter uit de strijd komen. Toen ik mijn dochter meenam naar een Aikido les vatte de meester het voor een groep kinderen heel eenvoudig samen: "In Aikido laat je de ander heel".
In onze verdiepende trainingsdag over onderhandelen werken mijn collega Chantal Suissa en ik twee en een half uur met meester Aalt Aalten (inderdaad, een naam die even evenwichtig is als de kunst die hij beoefent). De groep ervaart fysiek wat het verschil is tussen werkelijk contact maken met iemand en een ontmoeting waar die intentie er niet volledig is; hoe een brede blik “zie de ander én de wereld” je in staat stelt met kinderlijk gemak overeind te blijven tegenover grotere en fysiek sterkere aanvallers. En hoe je druk kan zetten én de ander heel kan laten: constructief conflict dus. In de lessen van Aalt staat centraal hoe je naast de ander kan komen te staan. Als je het leest kan dit je ‘soft’ in de oren klinken: ben je wel veilig? Kun je dan je belangen nog wel dienen? De realiteit in Aikido is dat je het minst kwetsbaar bent als je je letterlijk naast je aanvaller begeeft. In de praktijk van constructief onderhandelen vertaalt dat zich bijvoorbeeld naar het doorvragen op wat de ander zo stellig op tafel legt; eerst eens samen naar dat beeld verkennen, bijvoorbeeld door er eerst oprechte open vragen over te stellen: “wat jij zo graag wilt, hoe ziet dat er uit in de praktijk?”.
In onderhandelen is het niet anders. Positionele weerstand is je valkuil. Want als de ander sterker is, dan help tegendruk niet, maar contact maken en meenemen. En als de ander zwakker is, is druk zetten zonder contact vol risico’s: als je de ander beschadigt, wat dan? Dat kun je begrijpen in een training; maar onthoud je het in de weerbarstige praktijk van alle dag? En hoe pas je het alternatief toe en nodig je de ander daartoe uit? Het fysiek ervaren van beide biedt uitkomst.
*Martian Arts and Conflict Resolution, Joel Lee and James Shanahan, in The Negotiator's Desk Reference Volume 2, p. 355, Chris Honeyman and Andrea Kupfer Schneider, 2017.
Auteur: Stefan Szepesi
Voor mijn eerste Aikido sessie in een onderhandelingstraining zes jaar geleden maakte ik een basale fout waarvoor ik anderen juist zo vaak waarschuw. Ik deed vooraf een aanname over het hoe en waarom. Ik veronderstelde dat de sessie bedoeld was als een stukje fysieke ontspanning binnen een intensieve meerdaagse onderhandelingstraining. Even rustig ademhalen en een aantal bewegingen van de meester nabootsten. Na een uurtje zouden we dan weer fris verder gaan met het ‘echte’ programma.
Maar Aikido binnen een onderhandelingstraining is geen re-energizer, geen icebreaker
of andere workshop techniek om mensen nader tot elkaar te brengen. Aikido –de Japanse kunst waarin het er om gaat dat iedereen beter het conflict uitkomt– is de fysieke metafoor voor de kern van de Mutual Gains Aanpak in onderhandelen.
Ook buiten Nederland hebben onderhandelingsexperts de kracht van Aikido en andere zachte gevechtskunsten ontdekt voor onderhandelingstraining. Zo schreven Joel Lee (professor rechten in Singapore) en James Shanahan (crisisonderhandelaar bij de politie van New York) er een mooi artikel* over in The Negotiator’s Desk Reference*, het dikke naslagwerk voor onderhandelingsadepten. Beide zijn actief als zowel onderhandelings- als martial arts trainer. Ze leggen uit hoe de gevechtskunst henzelf en hun studenten helpt om betere onderhandelaars te worden: balans houden, de-escalatie, eenheid van lichaam en geest en gebruik maken van de kracht en richting van je partner.
Je kunt door middel van theorie en rollenspellen veel leren over onderhandelen. Maar het toepassen van die kennis is lastig in situaties die als ongewoon, stressvol of bedreigend worden ervaren. Zeker “aan tafel”, als het erom spant, als anderen meekijken, als er vijandigheid ontstaat. De vraag hoe om te gaan met moeilijke mensen (en reken voor de volledigheid ook jezelf daartoe…) is de kernvraag waar veel deelnemers mee blijven zitten. Ik kan er nog zo constructief in staan, maar wat als de ander een hele andere overtuiging heeft over hoe we problemen kunnen oplossen? Wat als de ander er wel positioneel, drammerig, win-lose, koppig of neerbuigend inzit? Wat als iemand emotioneel is? Of de trukendoos opendoet? Er zijn boekenkasten vol over geschreven en de kern van die wijsheid wordt doorgegeven in een training. Het lastige is, begrijpen en toepassen liggen hier ver uit elkaar. Het verschil tussen kennis aan de ene kant en vaardigheid en bewustzijn aan de andere. Het patroon van ‘fight or flight’ zit namelijk diep in ons ingesleten. In conflict krijgen fysieke en mentale triggers voorrang in het bepalen van ons gedrag; pas achteraf kunnen we rationeel vaststellen wat er beter had gekund (“oh ja, mijn boek/trainer/mentor/ podcast had het nog zo gezegd!”). Aikido helpt door middel van een fysieke ervaring de brug tussenbegrijpen en toepassen te zijn.
In Aikido is het doel een fysieke confrontatie (een ‘ontmoeting’) zo in te gaan dat beide partijen beter uit de strijd komen. Toen ik mijn dochter meenam naar een Aikido les vatte de meester het voor een groep kinderen heel eenvoudig samen: "In Aikido laat je de ander heel".
In onze verdiepende trainingsdag over onderhandelen werken mijn collega Chantal Suissa en ik twee en een half uur met meester Aalt Aalten (inderdaad, een naam die even evenwichtig is als de kunst die hij beoefent). De groep ervaart fysiek wat het verschil is tussen werkelijk contact maken met iemand en een ontmoeting waar die intentie er niet volledig is; hoe een brede blik “zie de ander én de wereld” je in staat stelt met kinderlijk gemak overeind te blijven tegenover grotere en fysiek sterkere aanvallers. En hoe je druk kan zetten én de ander heel kan laten: constructief conflict dus. In de lessen van Aalt staat centraal hoe je naast de ander kan komen te staan. Als je het leest kan dit je ‘soft’ in de oren klinken: ben je wel veilig? Kun je dan je belangen nog wel dienen? De realiteit in Aikido is dat je het minst kwetsbaar bent als je je letterlijk naast je aanvaller begeeft. In de praktijk van constructief onderhandelen vertaalt dat zich bijvoorbeeld naar het doorvragen op wat de ander zo stellig op tafel legt; eerst eens samen naar dat beeld verkennen, bijvoorbeeld door er eerst oprechte open vragen over te stellen: “wat jij zo graag wilt, hoe ziet dat er uit in de praktijk?”.
In onderhandelen is het niet anders. Positionele weerstand is je valkuil. Want als de ander sterker is, dan help tegendruk niet, maar contact maken en meenemen. En als de ander zwakker is, is druk zetten zonder contact vol risico’s: als je de ander beschadigt, wat dan? Dat kun je begrijpen in een training; maar onthoud je het in de weerbarstige praktijk van alle dag? En hoe pas je het alternatief toe en nodig je de ander daartoe uit? Het fysiek ervaren van beide biedt uitkomst.
*Martian Arts and Conflict Resolution, Joel Lee and James Shanahan, in The Negotiator's Desk Reference Volume 2, p. 355, Chris Honeyman and Andrea Kupfer Schneider, 2017.
Auteur: Stefan Szepesi